Osman Hamdi Bey ile başlayan müzeciliği ve Türkiye’de bulunan önde gelen müzeleri inceleyelim. İşte İstanbul’daki dünyaca tanınan müzeler…

Dünyaca ünlü İskender Lahdi’nin hangi müzede olduğunu biliyor musunuz? Osman Hamdi Bey ile başlayan Türk müzeciliğini ve ilk kurulan müzeyi inceleyeceğimiz yazımızda Rodin, Monet gibi dehaların eserlerini görmemizi sağlayan yeni müzeleri de anlatacağız. İşte Türkiye’nin belli başlı müzeleri…

İstanbul Arkeoloji Müzeleri
Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne miras kalmış bir kurum olan İstanbul Arkeoloji Müzeleri ülkemizdeki ilk müzecilik çalışmalarını bünyesinde toplar. Aslında Osmanlı’da tarihi eser toplama merakının izleri Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren takip edilebilir.

MÜZE-İ HÜMAYUN
Fakat sistemli bir şekilde müzeciliğin kurumsal olarak ortaya çıkışı İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin 1869 yılında ‘Müze-i Hümayun’ yani İmparatorluk Müzesi olarak kuruluşuna denk gelir. Aya İrini kilisesinde o güne değin toplanmış arkeolojik eserlerden oluşan Müze-i Hümayun İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin temelini oluşturur.
1881 yılında Sadrazam Edhem Paşa’nın oğlu Osman Hamdi Bey’in müze müdürlüğüne atanması ile birlikte Türk müzeciliğinde yeni bir çığır açılır. Osman Hamdi Bey Nemrud Dağı, Myrina, Kyme ve diğer Aiolia Nekropolleri’nde ve Lagina Hekate Tapınağı’nda kazılar yapmış ve buradan gelen eserleri müzede toplamıştır. 1887-1888 yılları arasında günümüzde Lübnan’da bulunan Sayda’da yaptığı kazılar sonucunda Krallar Nekropolü’ne ulaşmış ve dünyaca ünlü İskender Lahdi başta olmak üzere pek çok lahit ile İstanbul’a dönmüştür.

Arkeoloji Müzesi ise dünyada müze binası olarak inşa edilmiş ender yapılardan biri olma özelliği ile göze çarpar.
İstanbul’daki Neo-Klasik mimarinin en güzel ve görkemli örneklerinden biri olan Arkeoloji Müzesi, cephesinin ihtişamı ile son derece dikkat çekici bir mimariye sahiptir.

Osman Hamdi Bey’in isteği üzerine dönemin ünlü mimarı Alexandre Vallaury tarafından inşa edilen ve Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi) olarak kurulan İstanbul Arkeoloji Müzeleri 13 Haziran 1891’de ziyarete açılmıştır. Müzenin ziyarete açıldığı 13 Haziran günü halen ülkemizde müzeciler günü olarak kutlanmaktadır.
Arkeoloji Müzesi binasına, 1903 yılında kuzey ve 1907 yılında güney kanadın eklenmesi ile bugünkü ana müze binası oluşturulmuştur.

İstanbul Modern

İstanbul Modern Sanat Müzesi veya kısaca İstanbul Modern, Türkiye’nin ilk modern sanat müzesidir. Eczacıbaşı ailesinin öncülüğünde, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından kurulan müze, 11 Aralık 2004’te ziyarete açılmıştır.

Karaköy limanında, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi ile Tophane-i Amire arasında yer alır. İstanbul Modern, T.C. Denizcilik İşletmeleri için kuru yük deposu olarak inşa edilen 4 no’lu antrepo binasının müzeye dönüştürülmesi ile hayata geçmiştir. 2003 yılında gerçekleştirilen 8. Uluslararası İstanbul Bienali’ne de ev sahipliği yapan bina, başbakanlık tarafından müze olarak tahsis edilmiş ve kendisinin Türkiye’ye AB üyeliği için müzareke tarihi verilecek olan 17 Aralık tarihinden önce yapımının tamamlanması isteği üzerine 11 Aralık 2004’te hizmete açılmıştır.

Şu anda koleksiyonunda birçok Türk sanatçının işlerine yer vermekte ve sergilemektedir. Uyguladığı sanat politikası nedeniyle de disiplinler arası bir yol izleyerek eser yelpazesini oldukça geniş tutmaktadır.

Sakıp Sabancı Müzesi

Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, zengin bir hat ve resim koleksiyonunu bünyesinde barındıran ve düzenlediği geçici sergilerle birçok ünlü sanatçının eserlerine ev sahipliği yapan bir sanat müzesidir. 2002 yılında ziyarete açılan müze, İstanbul’da Boğaziçi’nin en eski yerleşimlerinden Emirgan’da bulunan Atlı Köşk’te hizmet vermektedir.

“Picasso İstanbul’da” ve “Heykelin Büyük Ustası Rodin İstanbul’da” sergileriyle son yıllarda uluslararası alanda dikkat çekmeyi başarmıştır. Bu ve benzeri sergiler, Müze Müdürü Nazan Ölçer’e etkinlik dalında İstanbul Turizm ödülünü kazandırmıştır.
1927 yılında İtalyan mimar Edouard De Nari’ye yaptırılan köşkün ilk sahipleri Mısır Hıdiv ailesidir. Uzun yıllar yazlık konut olarak kullanılan villa, kısa bir süre de Karadağ Sefareti olarak hizmet vermiştir. Hacı Ömer Sabancıtarafından 1950 yılında satın alınan köşk, aynı yıl bahçesine yerleştirilen Fransız heykeltıraş Louis Doumas’ın 1864 yapımı at heykelinden ötürü “Atlı Köşk” olarak anılmaya başlanmıştır. Köşkün arazisi içindeki ikinci at heykeli ise 1204 yılında 4. Haçlı Seferi sırasında Haçlı kuvvetlerince yağmalanan İstanbul Sultanahmet Meydanından alınarak, Venedik San Marco kilisesi önüne yerleştirilen 4 attan birisinin dökümüdür.
1966’dan itibaren köşkte yaşayan Sakıp Sabancı, 1998 yılında zengin hat ve resim koleksiyonuyla birlikte köşkü içindeki eşyalarla müzeye dönüştürülmek üzere Sabancı Üniversitesi’ne tahsis etmiştir. Modern bir galerinin eklenmesiyle 2002 yılında ziyarete açılan müzenin sergileme alanları 2005 yılındaki düzenleme ile genişletilerek, teknik düzeyde uluslararası standartlara kavuşmuştur.
Atlı Köşk’ün üst katında sergilenen ve Osmanlı hat sanatının önemli eserlerinden oluşan Osmanlı Hat Koleksiyonunda nadir el yazması Kuran-ı Kerimler de yer almaktadır. Ayrıca kıtalar, murakkaalar, levhalar, hilyeler, ferman, berat ve menşurlar ile hattat aletlerinin yer aldığı koleksiyondan seçilen 96 eser, 2008 yılında İspanya’nın Madrid kentindeki Real Academia de Bellas Artes de San Fernando’da sergilendi. Koleksiyon 4 Nisan-15 Haziran 2008 tarihleri arasında, Sevilla’da, Real Alcázar Sarayı’nda sergileniyor.
Müzenin resim koleksiyonunda ise erken dönem Türk resminin örnekleri ile Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde İstanbul’da çalışmış Fausto Zonaro ve Ivan Ayvazovski gibi yabancı sanatçıların eserlerinden oluşmaktadır. Koleksiyonda eserleri bulunan yerel sanatçılar arasında Osman Hamdi Bey, Şeker Ahmed Paşa, Süleyman Seyyid, Fikret Mualla ve İbrahim Çallı gibi isimler bulunmaktadır.

Pera Müzesi

Pera Müzesi, İstanbul’un Tepebaşı semtinde bulunan özel bir müzedir. 2005 yılında Suna ve İnan Kıraç Vakfı tarafından nitelikli ve geniş ölçekli kültür sanat hizmeti vermek amacıyla kurulmuştur.

2003-2005 döneminde restoratör mimar Sinan Genim’in hazırladığı proje çerçevesinde Tepebaşı’ndaki tarihi Bristol Oteli’nin cephesi korunarak çağdaş ve donanımlı bir müze olarak inşa edilen binasında faaliyet göstermektedir.
Pera Müzesi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı’na ait “Oryantalist Resim”, “Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri” ve “Kütahya Çini ve Seramikleri” koleksiyonlarını ve bu koleksiyonların temsil ettiği değerleri, sergiler, yayıncılık ürünleri, sözlü etkinlikler, eğitim etkinlikleri ve bilimsel çalışmalar aracılığıyla kamuyla paylaşmakta, gelecek kuşaklara aktarmayı amaçlamaktadır.
Müze katlarından ilkinin büyük bir bölümünde yer alan Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri Koleksiyonu sergisinde, eski çağlardan 20. yüzyıl başına bu topraklarda kullanılagelmiş ağırlık ve ölçü birimleriyle, çeşitli malzeme ve tekniklerde üretilmiş tartı ve ölçü aygıtlarının seçkin örnekleri yer alıyor. Uzun süreli sergilerle bölümler halinde sergilenen ve yaklaşık 10.000 eserden oluşan Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri Koleksiyonu, özellikle tarih ve arkeoloji tutkunlarına hitap eden bir koleksiyondur.

İstanbul Resim ve Heykel Müzesi

İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Atatürk’ün emriyle 20 Eylül 1937’de Türkiye’nin ilk Güzel Sanatlar müzesi olarak Dolmabahçe Sarayı’nın Veliaht Dairesi’nde hizmete giren sanat müzesidir.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne bağlı bir kurum olan müze, 1970’lere kadar Türkiye’deki tek sanat müzesi olarak kalmıştır. Türkiye’nin en önemli modern Türk resim koleksiyonun sahibidir ve Türkiye’nin birçok büyük ilindeki sanat müzelerinin ve Devlet Sanat Galerileri’nin kaynağı durumundadır.
Müze, 2012 yılında Tophane’deki yenileme çalışmaları süren Antrepo No 5’e taşınmıştır ve adının “Çağdaş Sanat Müzesi” olarak değişmesi söz konusudur.

Antrepo 5’te inşaat çalışmaları devam ettiğinden İstanbul Resim ve Heykel Müzesi kapalıdır ancak koleksiyonlarının bir kısmı Antrepo 5’in girişindeki geçici sergi salonlarında sergilenmektedir. Müzenin yeni binada 2015 yılında hizmete açılması beklenmektedir.

Yetmiş beş yıl Resim Heykel Müzesi’nin adresi olan Veliaht Dairesi’nde ise Millî Saraylar Daire Başkanlığı tarafından Milli Saraylar Resim Müzesi adıyla farklı bir müze kurulmuş ve 2014’te ziyarete açılmıştır.